Αίτιον - Αιτιατόν
Αίτιον
Είναι απαραίτητο να αναφερθεί κατ’ αρχάς η αιτία και το αποτέλεσμα που προκύπτει από την ενέργεια της αιτίας. Αιτιότητα είναι η σχέση με μεταξύ του αίτιου και του αιτιατού. Το Αίτιο και το Αιτιατό δημιουργούνται από γεγονότα, δηλαδή μεταβολές που ισχύουν στον φυσικό κόσμο. Ρίχνοντας μια πέτρα σε μια λίμνη δημιουργείται παφλασμός. Ο παφλασμός είναι το αιτιατόν που προκύπτει από την αιτία ρίψης της πέτρας.
Γυρίζοντας το κλειδί της μίζας, το αυτοκίνητο αποκτά κίνηση. Η κίνηση είναι το αιτιατόν, το κλειδί λειτουργίας της μίζας είναι το αίτιον. Η αρχαία Ελληνική ρήση είναι σαφής : «ουδέν χρήμα εις μάτην γίνεται, αλλά εξ αιτιότητος και υπ΄ ανάγκης». Η εκδήλωση της Ανάγκης κινητοποιεί το Αίτιον.Η εκδήλωση του Αιτιατού πιστοποιεί καθ’ όλα το Αίτιον από το οποίο προέκυψε.
Η ανθρώπινη βούληση, ενίοτε ευθύνεται για τον καθορισμό του αίτιου και του αιτιατού στη λειτουργία της καθημερινότητάς μας. Ανάμεσα στην ύπαρξη και στην διατήρηση μιάς κατάστασης και στην έλλειψη ή την παράλειψη ενός γεγονότος ή μιάς πράξης, υπάρχει απαραίτητα μια αιτιώδης συνάφεια, η οποία δεν ισχύει αποκλειστικά στην σχέση μεταξύ δύο γεγονότων ή καταστάσεων, όπως συνήθως συμβαίνει, αλλά είναι δυνατόν να αποτελεί μία αιτιακή διαδοχή αλυσιδωτής σχέσης μεταξύ αιτίου και αιτιατού. Η έννοια του χρόνου αποτελεί βασικό συστατικό της αιτιότητας, δηλαδή της φυσικής μετάβασης ή διαδοχής από το αίτιον στο αιτιατόν.
Ο Αριστοτέλης ορίζει τέσσερα αίτια, τα οποία πιστεύει ότι είναι απολύτως αναγκαία για την παραγωγή οποιουδήποτε αποτελέσματος. Κανένα αίτιο, αν απομονωθεί από τα υπόλοιπα 3 αίτια, δεν θα είναι επαρκές προκειμένου να δημιουργηθεί, ένα οποιοδήποτε γεγονός, που αφορά την μετάβαση από μία δυνατότητα σε μία πραγματικότητα. Τα τέσσερα αίτια, σε μία αρραγή ενότητα μεταξύ τους δίνουν τις απαραίτητες απαντήσεις στα αντίστοιχα ερωτήματα που δημιουργούνται για τις ποικίλες αλλαγές στη φύση.
Παράδειγμα με ερώτηση που κάνουμε για ένα προϊόν, π.χ. το ψωμί.
Αν ρωτήσουμε τον φούρναρη πως θα κατασκευάσει το ψωμί θα μας αναφέρει ένα – ένα τα συστατικά παραγωγής του μέχρι το ψήσιμό του.
Η δεύτερη ερώτηση θα αφορά: ποιος φτιάχνει το ψωμί.
Η απάντηση θα είναι: το φτιάχνει ο φούρναρης, δηλαδή αυτός που υποστηρίζει το ποιοτικό μέρος του ψωμιού.
Η Τρίτη ερώτηση αφορά στην απάντηση του ερωτήματος: τι είναι αυτό που φτιάχθηκε; Και ασφαλώς η απάντηση σχετίζεται με την μορφή του προϊόντος, η οποία κατά τον Αριστοτέλη ανάγεται και στο «είδος του προϊόντος».
Η τέταρτη ερώτηση, την οποία ο Αριστοτέλης θέτει ως τελική, είναι το «τελικό αίτιο», δηλαδή «για ποιο σκοπό απέκτησε μορφή το συγκεκριμένο ψωμί».
Συνοψίζοντας τα τέσσερα Αριστοτελικά Αίτια καταλήγουμε στο εξής:
1. Υλικό αίτιο: αυτό από το οποίο προκλήθηκε κάτι
2. Ποιοτικό αίτιο: αυτό το οποίο στην ποίηση του, προκάλεσε κάτι.
3. Μορφικό αίτιο: αυτό επί του οποίου δημιουργήθηκε κάτι.
4. Τελικό αίτιο: αυτό που αποτελεί τον τελικό σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε.
Συνοπτικά, κρίνοντας την Αριστοτελική άποψη για την λειτουργία «από την δυνατότητα στην πραγματικότητα» με καθαρά κινητικούς όρους, αναφερόμεθα στα εξής :
– Η Ύλη και η Μορφή, αποτελούν τα βασικά στοιχεία του «είναι» και αυτό αφορά σε όλα τα πράγματα του κόσμου.
– Η Αρχή της κίνησης, ως αυθόρμητο Αίτιον δημιουργικής ποίησης.
– Ο τελικός σκοπός που αφορά την πραγματοποίηση μιάς Ανάγκης να γίνει πράξη για το καλό του Ανθρώπου, της Φύσης και του κόσμου.
Η ύπαρξη της Ανάγκης αποτελεί το κορυφαίο αίτιο που υπηρετεί το αιτιατό δημιουργίας του παντός. μΝα ληφθεί υπ΄ όψιν ότι, τίποτε στην φύση, τόσο την οργανική όσο και την ανόργανη, δεν αποσυνδέεται από την ιερή ισχύ της Ανάγκης.
Αιτιατόν
Αναζητώντας σε βάθος ερμηνείας, την Αρχή υπάρξεως των αιτιατών (γεγονότων) που προκύπτουν στα όντα και τα πράγματα, αισθητά και μη της Γης, και του κόσμου, η νομική ακολουθία του «γίγνεσθαι» πρέπει απαραιτήτως να εξηγεί με σαφήνεια την ανάγκη που προηγήθηκε για κάθε αιτιατό που προκύπτει από το αίτιό του.
Υπάρχουν πράγματα και ιδιότητες στην καθημερινή μας ζωή, που ενίοτε μας ενοχλούν, μας ταλαιπωρούν και όχι σπάνια, θεωρούμε ότι μας βλάπτουν.. Η θέα ενός φιδιού, ενός σκουληκιού, μιάς κατσαρίδας, ενός αρουραίου, ενός σκορπιού, η προσβολή της υγείας μας από τα μικρόβια και τους ιούς που μας περιτριγυρίζουν, το τρακάρισμα ενός αυτοκινήτου, ο αναμενόμενος ή αιφνίδιος θάνατος προσφιλούς μας προσώπου, οι σκοτωμοί στρατιωτών στις εμπόλεμες ζώνες, τα εγκλήματα, η βία, οι σεισμοί, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι αναπηρίες σωματικές ή ψυχικές, τα αποτελέσματα των εθισμών και άλλα δυσάρεστα γεγονότα – συμβάντα – μας ωθούν στην δημιουργία αναπάντητων αποριών, εξωφρενικών σκέψεων και απόψεων, καταργώντας σχεδόν πάντα την έννοια της «ανάγκης» από την οποία προκύπτει κάθε συμβάν.
Η περιφρόνησή μας σε ότι συμβαίνει ή υπάρχει στην σκέψη της καθημερινότητάς μας και δεν ανταποκρίνεται στις προθέσεις μας ή στην απολαυστική μας διάθεση επηρεάζει σε βάθος την ορθότητα της αντίληψής μας για το νομικό πλαίσιο που διέπει τις δράσεις σε όλα τα ορατά και τα αόρατα «τεκταινόμενα» της Δημιουργίας.
Η λογική αλλά και ιστορική συνέχεια που πρέπει η σκέψη μας σαν ακολουθεί σε κάθε συμβάν στην καθημερινότητά μας είναι η αναζήτηση της αιτίας από την οποία προέκυψε το συμβάν. Η αναζήτηση της αιτίας καλύπτει την εξήγηση που προέκυψε το συμβάν. Η ζητούμενη εξήγηση καλύπτει πλήρως το πεδίο της λογικής μας. Η προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε την ανάγκη από την οποία προκύπτει η ύπαρξη της αιτίας και σε συνέχεια το αιτιατό, ως συμβάν, δυσάρεστο ή όχι που αφορά στα γεγονότα της ζωής μας, μας οδηγεί στη φιλοσοφική αναζήτηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η Δημιουργία.
Όλα τα πράγματα και τα γεγονότα στον φυσικό κόσμο διέπονται από μία αόρατη Νομική ακολουθία, η οποία ουδέποτε κάνει λάθος. Ο Νόμος προβλέπει την ύπαρξη της Ανάγκης, άμεσης ή έμμεσης η οποία, με τη σειρά της δημιουργεί το αίτιον από το οποίο θα προκύψει το αιτιατό.Η φύση γνωρίζει τι κάνει, όμως ο άνθρωπος ενίοτε δίνει λάθος εξηγήσεις.
Παρατίθεται ένα απλό παράδειγμα.
Απαραίτητος νόμος στο φυσικό περιβάλλον είναι η ύπαρξη πρασίνου. Αυτή η ανάγκη είναι «Άμεσος Νόμος» που πρέπει να δράς την άμεση στιγμή.
Η φύση δι’ ιδίων μέσων, με τη συμμετοχή του χώματος, του νερού, της θερμοκρασίας και του σπόρου δημιουργεί την αιτία από την οποία θα προκύψει ως αιτιατόν η φύτρα και η γέννηση του δένδρου, το οποίο θα μεγαλώσει συμμετέχοντας με την ύπαρξή του στην υγεία της ατμόσφαιρας της Γης, των όντων και του ιδίου του ανθρώπου. Πίσω από το πού απλό αυτό παράδειγμα κρύβεται η απάντηση για τον άνθρωπο κάθε εποχής να ελέγχει με περίσσιο ζήλο όταν «κάτι συμβαίνει» για «ποιο λόγο συμβαίνει».
Η αναζήτηση της αιτίας από την οποία προέκυψε το αιτιατόν αποτελεί τον κορυφαίο άξονα λειτουργίας της ανθρώπινης Λογικής.
Βασικός τρόπος εξήγησης για ότι συμβαίνει γύρω μας είναι η αναζήτηση της αιτίας του κάθε γεγονότος. Αν στη Λογική μας πρυτανεύει η Ανάγκη που δημιουργεί την Αιτία και ο Νόμος που προκύπτει το Αιτιατόν, τότε έχουμε τη δυνατότητα να συλλαμβάνουμε τους ηθικούς κανόνες που πρυτανεύουν στη φύση αλλά και σε όλα τα όντα της Γης και του κόσμου.
Τότε θα πιστέψουμε ότι, όσο και αν βρέχει ή αν χιονίζει ο καιρός δεν είναι κακός, όσο και αν έχει τρικυμία η θάλασσα και ο άνεμος έχουν δίκηο, όσο και να υπάρχουν εκρήξεις ηφαιστίων, σεισμοί ή καταιγίδες τα φυσικά φαινόμενα κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν για το «συμφέρον» του πλανήτη που φιλοξενεί τον άνθρωπο.
Πίσω από την φαινομενική ιδιότητα της αρχικής εξήγησης ενός φαινομένου ή μίας κατάστασης είναι πάντα κρυμμένη η νομική της ερμηνεία που είναι ταυτόχρονα Ηθική, Ουσιαστική και με την θεία ιδιότητα να μπορεί να υπάρχει η συνέχεια του κόσμου, το «γίγνεσθαι», η μετάβαση από μία δυνατότητα σε μία πραγματικότητα σε ότι αφορά τον απέραντο φυσικό κόσμο των όντων και των φαινομένων.